Artykuł dotyczy strony internetowej https://ebok.pgnig.pl/ oraz aplikacji mobilnej mBOK PGNiG
Państwowe Górnictwo Naftowe i Gazownictwo to duże przedsiębiorstwo z udziałem Skarbu Państwa, zajmujące się, z punktu widzenia indywidualnego klienta, przede wszystkim dostarczaniem gazu ziemnego, ale także na przykład energii elektrycznej.
W niniejszym artykule zajmę się głównie pokazaniem problemów dostępnościowych, utrudniających korzystanie przez osobę niewidomą, ze strony internetowej systemu eBOK PGNiG, oraz aplikacji mobilnych – przede wszystkim na system iOS, oraz wspomnę także krótko o wersji na Android.
Strona logowania do systemu eBOK posiada kilka niezaetykietowanych przycisków, jednak same kluczowe elementy konieczne do wprowadzenia danych logowania, jak pola edycyjne do wprowadzenia adresu e-mail i hasła, oraz przycisk logowania, są odczytywane prawidłowo przez program odczytu ekranu. Jest tam jednak też sporo innych, niewłaściwie przygotowanych z punktu widzenia standardów dostępności, elementów, jak nieprawidłowo zaetykietowane przyciski wypowiadane po prostu jako „przycisk”, miejsca oznajmiane jedynie jako „klikalne” (a więc najprawdopodobniej bez prawidłowo zadeklarowanego tekstu dla czytnika ekranu), czy też pole wyboru bez prawidłowo z nim powiązanego opisu tekstowego. Znajdują się tam też przyciski wypowiadane w języku angielskim typu „previous” „next”, służące zapewne do przewijania slajdów z aktualnościami, które nawiasem mówiąc, przewijają się automatycznie i nie da się przy użyciu czytnika ekranu odnaleźć przycisku do ich zatrzymania, choć na szczęście nie jest przy tym automatycznie generowana ich treść, zakłócająca odbiór komunikatów w czasie nawigowania po stronie.
Po zalogowaniu się na konto klienta uzyskuje się m.in. możliwość dostępu do swoich faktur i płatności za nie, wprowadzania odczytu gazomierza, zmiany danych klienta i tych dotyczących umowy. Do tych podstawowych informacji generalnie da się w miarę łatwo dotrzeć, choć tu też znajdują się czasami trudne do zidentyfikowania co do pełnionej przez nie funkcji elementy w rodzaju nieopisanych przycisków, czy też miejsc oznajmianych np. jako „grafika klikalne”.
Jeden z poważniejszych błędów dostępności pojawia się, gdy chcemy z poziomu systemu dokonać płatności za więcej niż jedną fakturę, w dziale faktury. Faktury, które chcemy opłacić, należy wybrać przez zaznaczenie odpowiedniego pola wyboru znajdującego się przy każdej fakturze. Pola te nie są zaetykietowane, a zmiana ich stanu nie jest możliwa w standardowy sposób naciśnięciem klawisza Spacji przy aktywnym trybie czytania. Zmiana stanu tych pól wyboru jest możliwa dopiero po wejściu w tryb formularza i tylko przy użyciu klawisza Enter, a nie Spacja.
Niejakim wyzwaniem jest również sprawdzenie poszczególnych faktur, gdy do jednego konta użytkownika mamy przypisanych kilka umów, np. pod dwoma różnymi adresami, w których znajdują się odrębne punkty poboru, gazomierze i wszelkie z tym związane dane identyfikujące. O ile jeszcze jakiś czas temu wyboru konkretnej umowy dokonywało się na dobrze dostępnej liście rozwijanej, a po dokonaniu wyboru mieliśmy dostęp jedynie do faktur związanych z tą konkretną umową, to obecnie znajdują się one w jednym miejscu. Jest tam wprawdzie również przycisk „filtruj”, przy użyciu którego zapewne można łatwo, przynajmniej wizualnie, posegregować interesujące nas faktury, ale żeby to zrobić, dane takie jak nr umowy, należy wybrać czy też jakoś inaczej wprowadzić do pola edycji, które przez czytnik ekranu jest „widziane” jako „tylko do odczytu”, co uniemożliwia wykonanie tej czynności. Być może że w jakiś sposób da się te faktury powiązać tylko z daną mową, ale na pewno jest to znacznie mniej intuicyjne, niż wybór z listy rozwijanej jak to miało miejsce uprzednio.
Aplikacja mobilna o nazwie mBOK na system iOS służy do uzyskiwania dostępu i zarządzania usługami PGNIG powiązanymi z naszą umową.
Po pobraniu i zainstalowaniu tej aplikacji ze sklepu App Store, oraz zaakceptowaniu/odrzuceniu żądanych przez nią uprawnień w systemie, powinien nam zostać wyświetlony ekran aktywujący aplikację, na którym należy podać swoje dane identyfikacyjne użytkownika, takie jak „Numer klienta w PGNIG”, oraz „Numer PESEL lub paszportu”.
Niestety już tutaj ujawnia się dostępnościowy problem tej aplikacji, który będzie się pojawiał także w wielu innych miejscach, polegający na tym, że poszczególne elementy jej interfejsu nie są w ogóle oznajmiane przez VoiceOver jako kontrolki określonego typu. W efekcie wypowiadany jest jedynie tekst, natomiast nie uzyskujemy informacji co to za element (czy np. przycisk, link, pole wyboru itp.), ani jaki jest stan tego elementu (np. zaznaczony, rozwijany, itp.). Wracając zatem do wspomnianego wcześniej ekranu aktywacji aplikacji, do wskazania są tam, oprócz wzmiankowanych powyżej pól edycyjnych do wprowadzenia numerów, takie opcje jak „Osoba prywatna” oraz „Firma”, których wskazanie dwukrotnym stuknięciem, w żaden sposób nie jest zgłaszane przez VoiceOver.
Poza tym pierwszą pozycją na tym ekranie jest element wypowiadany przez czytnik ekranu jako „Niewymawialne”, a ostatnią – podobnie zgłaszana fraza „niewymawialne collapsed” z tym, że jest już tu określenie typu kontrolki jako „Przycisk”. Pod pierwszym z tych elementów znajduje się okienko logowania m.in. z polami edycji do wpisania adresu e-mail i hasła, z którego mogą skorzystać osoby posiadające już konto w serwisie. Natomiast aktywowanie ostatniego ze wspomnianych wcześniej elementów wyświetla coś w rodzaju pomocy, gdzie oprócz informacji „Jak aktywować”, „Kontakt”, czy „Problemy z logowaniem”, mamy też możliwość wybrania opcji „Konto demo”, co może być szczególnie przydatne dla osób chcących przetestować aplikację i serwis, bez podawania danych do logowania.
A propos logowania to przy próbie zrobienia tego używając maila i hasła doświadczyłem sytuacji, w której wyświetlony na tym etapie został monit zabezpieczenia. Nie było to klasyczne zabezpieczenie CAPTCHA, polegające na konieczności przepisania kodu z obrazka, ale rozwiązanie prostego zadania matematycznego, którego treść była generalnie odczytywana przez VoiceOver. Co z tego, skoro technicznie niedostępna była forma jego rozwiązania. Komunikat brzmiał: „Przesuń suwak, aby rozwiązać zadanie.”. Suwak ten nie był natomiast w żaden sposób „widziany” przez czytnik ekranu – na pewno nie był to prawidłowo zaimplementowany suwak znany z systemu IOS, który da się obsłużyć przy użyciu VoiceOvera.
Po zalogowaniu się aplikacją na konto możliwe jest sprawdzenie przy jej użyciu niektórych przydatnych informacji np. o bieżącej kwocie do zapłaty, zapoznanie się z danymi umowy, czy też zmiana niektórych ustawień konta. Trzeba powiedzieć, że aplikacja ta w zasadzie w ogóle nie spełnia wymagań dostępności, a sposób zaprojektowania tego narzędzia sprawia, że jest ono obecnie też praktycznie mało użyteczne dla osoby korzystającej z VoiceOvera. W szczególności wybranie jakiejkolwiek pozycji tej aplikacji (nawiasem mówiąc ciągle jest tu brak jakiejkolwiek informacji o typie elementu) powoduje, że związana z nią zawartość wyświetlana jest na dole ekranu, co z kolei sprawia, że dotarcie do tej treści wymaga „przedzierania się” przez pozostałe elementy. Co gorsze, nie istnieje możliwość skorzystania z funkcji powrotu czy zamknięcia, a wybranie w tej sytuacji innego elementu nie powoduje wyświetlenia nowej zawartości. Jedynym wyjściem z tej sytuacji jest trwałe zamknięcie aplikacji.
W aplikacji jest też wiele miejsc, w których VoiceOver w ogóle nie generuje żadnej użytecznej informacji, a jedynie wypowiada komunikaty typu „niewymawialne”, „symbol 933”, „symbol 937”, albo też synteza w ogóle nie generuje żadnego komunikatu, a jedynie słychać dźwięk VoiceOvera dla przesunięcia palcem, co sprawia w odbiorze słuchowym wrażenie istnienia jakby „pustych luk” w interfejsie aplikacji, w których wszelako musi znajdować się jakaś informacja dostępna dla wzroku. Z kolei w innych miejscach niejednokrotnie słyszalny jest dźwięk VoiceOvera informujący, że dany komunikat jest skutkiem działania mechanizmu rozpoznawania obrazu czytnika, a nie prawidłowo zaprojektowanym pod kątem dostępności elementem interfejsu.
W przypadku aplikacji mBOK na system Android dostępność wygląda nieco lepiej, gdyż najprawdopodobniej aplikacja ta jest oparta o przeglądarkę Chrome, co sprawia, że obsługuje się ją w sposób bardzo podobny, jak typową stronę internetową. Wymaga ona jednak, osobnego, bardziej szczegółowego przetestowania.
Podsumowując, można moim zdaniem stwierdzić, że dostępność elektronicznych narzędzi do zarządzania usługami PGNIG stoi na dość niskim poziomie. Co prawda wiele z przydatnych, zamieszczonych tam informacji, da się uzyskać, jak i wykonać podstawowe operacje jak płatność za fakturę czy aktualizacja danych, to jednak często jest to mało wygodne, wymaga sporo zachodu i „potykania się” o niedostępne elementy. W skali od 1 do 100 oceniłbym subiektywnie dostępność tych treści na ok. 30 pkt.